Het laatste kunstje van Peter van Schagen na 41 jaar TNO

Een werkleven lang zet hij zich al in voor TNO. Peter van Schagen is in april 67 geworden en heeft bij TNO 41 jaar lang lang niks anders gedaan dan zich vastbijten in complexe en omvangrijke projecten. Altijd met een scherp oog voor toepassing in de maatschappij. Richting het eind van zijn carrière verbreedde hij zijn horizon. Hij richt zich naast de defensietak van TNO op de valreep van zijn pensioen op zijn laatste kunstje: GPT-NL. Een gesprek met de bevlogen projectleider.

Peter, voordat we beginnen over GPT-NL, eerst even terug in de tijd. Je hebt ongetwijfeld met heel veel mensen gewerkt. Wat waren voor jou de hoogtepunten?
‘Ik moet dan meteen aan twee grote projecten denken. Eén ervan is KIBOWI. Dat is een simulatiesysteem voor het trainen van hogere echelons binnen de krijgsmacht. De naam kwam van een legergroen drankje. Het systeem was acht à negen jaar operationeel, inclusief onderhoudscontracten, en dat maakt me enorm trots. Dit was het eerste TNO-project dat op contractbasis met Defensie werd uitgevoerd, met een budget van zes miljoen gulden. Het mooiste is dat het een innovatie was die daadwerkelijk gebruikt werd. Dus geen onderzoeksrapport dat in een la verdwijnt. Het heeft echt mensen verder geholpen, iets wat ook mijn belangrijkste drijfveer voor GPT-NL is.’

Wat maakte dit project zo complex?
‘Het project had een enorme schaal en technische uitdagingen. Het hele systeem moest feilloos functioneren, want het was bedoeld om echte militaire operaties na te bootsen. Die verantwoordelijkheid drukte zwaar, en drie weken na de oplevering lag ik met fysieke klachten in het ziekenhuis. Maar als ik terugkijk, was het het allemaal waard.’

En het tweede project waar je trots op bent?
‘Dat is FACSIM, de simulator voor Forward Air Controllers, nu bekend als Joint Terminal Attack Controller, ofwel JTAC. Dit project trainde mensen die vanaf de grond gevechtsvliegtuigen zoals de F-16 en later de F-35 begeleiden. Het systeem werkte met geavanceerde technologie, zoals virtual reality. En dit eind jaren ’90, toen dat nog nauwelijks bekend was. Het was revolutionair. De gebruikers konden zo realistisch mogelijk trainen op specifieke terreinen, zoals Uruzgan. Voor mij blijft dit een voorbeeld van technologie die direct impact heeft op de samenleving en levens kan redden.’

Fast forward naar nu: hoe ervaar je het werken binnen GPT-NL?
‘Het is een totaal andere dynamiek dan wat ik gewend ben bij Defensieprojecten. Hier draait het niet alleen om techniek, maar ook om maatschappelijke impact en ethische overwegingen. En voor mij ook vooral om het creëren van een succesvol team. Dat vraagt om een andere manier van werken, meer gericht op samenwerking en communicatie. Ik ben iemand die graag duidelijke deadlines en kaders stelt, ook al zorgt dat soms voor frictie. Ik geloof dat een beetje wrijving nodig is om vooruitgang te boeken. We kunnen met z’n allen fantastische dingen bedenken, maar uiteindelijk willen we iets werkbaars opleveren. Soms moeten we in dat proces ook genoegen nemen met een 6 en niet altijd een 10 nastreven.’

Wat maakt je trots in het GPT-NL-project?
‘Er zijn al veel momenten van trots geweest. Neem bijvoorbeeld het moment dat we horen dat het ons, als één van de eersten wereldwijd, is gelukt overeenstemming met NDP nieuwsmedia te bereiken en we een heleboel hoog kwaliteit data krijgen. Maar toen ik laatst de podcast De Technoloog beluisterde ging ik (bijna) helemaal naast mijn schoenen lopen! In een uur lang interview met Saskia Lensink hoorde ik Ben van der Burg zeggen dat hij aan het begin moest lachen om onze ambities in combinatie met ons budget, maar nu diep respect heeft voor wat we al hebben bereikt. Wij zijn straks de eerste die een wettig innovatief LLM hebben gemaakt. We hebben een geweldig team (TNO, SURF en NFI mensen) die dat maar even voor elkaar bokst. Dat maakt mij trots!’

Wat was tot nu toe het moeilijkste binnen GPT-NL?
‘De torenhoge ambities waarmee we begonnen. In theorie klinkt alles fantastisch, maar de praktijk is weerbarstiger. Dataverzameling duurde langer dan verwacht, en we liepen tegen technische én organisatorische uitdagingen aan. Het kostte veel tijd en energie iedereen op één lijn te krijgen en realistische doelen te stellen. Maar juist dat proces maakt het des te waardevoller als we straks iets opleveren waar we echt trots op kunnen zijn.’

Tot slot, wat zijn je verwachtingen richting de toekomst?
‘Mijn pensioen is dit voorjaar in gegaan, maar ik ben nog voor een dag of twee per week betrokken bij GPT-NL. Wanneer we eind 2025 zeggen dat we een werkend large language model hebben, met een solide infrastructuur en onderzoeksfaciliteit, dan zou dat een kroon op mijn carrière zijn. En als dat lukt, dan stop ik echt, maar niet voordat ik nog één geintje heb uitgehaald. Kom, ik laat het je zien.’

Peter rondt af en loopt naar zijn werkplek bij TNO. ‘Officieel een flexplek, maar niemand anders durft er eigenlijk te zitten, want ik heb er een beetje mijn domein van gemaakt.’ Hij wijst op 2 grote vlaggen: één van KIBOWI en één van FACSIM. Ernaast hangt een poster van zijn grote passie: basketbal (eredivisieclub ZZ Leiden). ‘Hiernaast komt als derde trofee zeker nog een uiting van GPT-NL te hangen, let maar op.’